Từ bỏ những mối
bận tâm của cuộc đời này bằng cách quán chiếu về lẽ vô thường
Những
bằng hữu thân thiết từng gắn bó lâu dài sẽ phải xa lìa,
Của
cải và tài sản có được với rất nhiều nỗ lực sẽ bị bỏ lại,
Tâm
thức, một người khách, sẽ rời khỏi khách sạn thân xác –
Từ bỏ
những bận tâm của cuộc đời này là thực hành của một Bồ Tát.
Thường
thì những mối bận tâm thế tục sẽ chỉ mang lại đau khổ và thất vọng trong đời
này và đời sau. Những sự xuất hiện của sinh tử thì chẳng có gì là bền vững,
luôn luôn thay đổi và vô thường, như tia chớp vụt sáng qua bầu trời đêm. Việc
quán chiếu về sự vô thường của mọi hiện tượng giúp cho bạn xoay chuyển tâm
hướng về Giáo Pháp. Như có câu nói:
Mọi sự
được sinh ra sẽ chết đi,
Mọi sự
được tụ hội sẽ tan tác,
Mọi sự
được tích tập sẽ trở nên cạn kiệt,
Mọi sự
ở trên cao sẽ rơi xuống thấp.
Trong
sự mê lầm của ta, ta thấy mọi sự việc thường hằng và thực sự hiện hữu. Nhưng
trong thực tế các hiện tượng thì vô thường và không có bất kỳ hiện hữu chắc
thật nào. Ta muốn tin rằng bằng hữu, vợ (chồng), của cải, và thế lực của ta sẽ
trường tồn mãi mãi nhưng tự bản chất, những điều đó buộc phải thay đổi. Vì thế,
thật là điên rồ khi quá bận tâm về chúng.
Trong
khắp vũ trụ, sự vô thường của các hiện tượng duyên hợp thì thật rõ ràng. Chẳng
hạn ở đây, bạn hãy nhìn xem bốn mùa thay đổi ra sao trên trái đất. Vào mùa hạ,
những tán lá xanh tươi thơm ngát tràn ngập khắp nơi và cảnh vật giống như thiên
đường. Vào mùa thu, cỏ cây khô héo và úa vàng, những bông hoa biến thành trái
quả và cây cối bắt đầu rụng lá. Sang mùa đông, miền đất có thể bị tuyết trắng
phủ kín và tuyết tan đi khi hơi ấm của mùa xuân xuất hiện. Bầu trời có thể bị
mây che phủ vào buổi sáng, và buổi chiều thì trở nên trong trẻo; những con sông
có thể dâng tràn hay khô cạn; mặt đất rắn chắc có thể lay động và rung chuyển
thật rõ ràng, và một vùng đất có thể bị truồi đi và trượt mất. Ở khắp mọi nơi
trong thế giới bên ngoài, ta không thể tìm được duy nhất một hiện tượng nào là
vững chắc.
Điều này
cũng hoàn toàn đúng với con người. Chúng ta biến đổi trong từng khoảnh khắc
trôi qua. Chúng ta biến đổi từng giây phút, từ khi còn trẻ tới lúc già nua, từ
lúc già cho tới khi chết. Những quan điểm, tư tưởng và kế hoạch của ta thường
xuyên thay đổi và biến chuyển. Chẳng có gì chắc chắn là một kế hoạch đã bắt đầu
sẽ được hoàn tất, cũng chẳng có gì chắc chắn là nó sẽ tiến triển theo cách ta
đã dự định. Như Đức Longchen Rabjam nói:
Ta
muốn sống mãi với những người ta yêu mến,
Nhưng
chắc chắn ta sẽ phải chia tay họ,
Ta
muốn mãi mãi ở một nơi dễ chịu,
Nhưng
chắc chắc ta sẽ phải ra đi.
Ta
muốn mãi mãi vui hưởng tiện nghi và lạc thú,
Nhưng
chắc chắn ta sẽ phải lạc mất những điều đó.
Hãy
nhìn vào số người mà bạn đã biết từ khi bạn còn rất nhỏ - bao nhiêu người vẫn
còn sống? Tạm thời vào lúc này, bạn có thể vẫn còn sống với cha mẹ, bằng hữu,
vợ (chồng) bạn và v.v.. Nhưng bạn không thể thoát khỏi sự thật là vào lúc chết
bạn sẽ bị lấy ra khỏi họ như một sợi tóc được lấy ra khỏi thỏi bơ – không chút
bơ nào còn dính vào sợi tóc.
Không
thể biết rõ khi nào bạn chết, và hoàn cảnh mà cái chết sẽ xảy đến thì không thể
biết trước. Giống như một con ếch trong miệng một con rắn, bạn đã ở trong miệng
Thần Chết. Cái Chết có thể đánh xuống bất kỳ lúc nào mà không báo trước, và là
kết quả của tất cả những loại nguyên nhân và hoàn cảnh. Một số người chết trẻ,
một số người chết già, một số chết vì bệnh, một số chết trong chiến tranh hay
vì một tai nạn dữ dội bất ngờ như bị rơi xuống vách núi. Một số người chết khi
ngủ, một số chết khi đang đi, một số chết lúc đang ăn. Một số người chết thanh
thản, một số tan nát bởi sự bám luyến đối với những người thân và của cải của
họ. Dù thế nào chăng nữa, tất cả chúng ta đều phải chết. Jigme Lingpa đã nói:
Người
ta mệt nhoài trong cái nắng mùa hạ
Thưởng
thức ánh trăng thu mát mẻ, trong trẻo –
Nhưng
không kinh hãi khi nghĩ rằng
Một
trăm ngày trong đời họ đã qua đi và trôi mất.
Cuộc
đời phù du như một hạt sương trên đầu ngọn cỏ. Không cái gì có thể ngăn chặn
cái chết, giống như không ai có thể làm ngưng lại những cái bóng kéo dài mà mặt
trời hoàng hôn thả xuống. Bạn có thể vô cùng tươi đẹp, nhưng bạn không thể
quyến rũ cái chết. Bạn có thể tràn đầy uy lực, nhưng bạn không hy vọng chi phối
được cái chết. Ngay cả của cải khó tin nhất cũng không thể mua thêm cho bạn vài
phút của cuộc đời. Cái chết là điều chắc chắn đối với bạn cũng như đối với
người bị một lưỡi dao đâm thủng ngực.
Vào
lúc này bạn thấy khó chịu đựng nổi nỗi bực dọc nhỏ bé khi bị gai nhọn đâm hay
khi tiết trời nóng bức. Nhưng nỗi thống khổ bạn sẽ phải đối diện sẽ ra sao vào
lúc chết? Chết không giống như một ngọn lửa tắt ngúm hay như nước thấm hết vào
mặt đất. Tâm thức vẫn tiếp tục; khi bạn chết, tâm thức từ bỏ thân xác bạn, và
chỉ có những dấu vết của nghiệp do những hành động tốt và xấu trước đây của bạn
gây ra là đồng hành với nó. Khi đó tâm thức bị buộc phải lang thang trong những
con đường của bardo,
trạng thái nhất thời giữa cái chết và một sự hiện hữu mới. Bardo là một nơi
khủng khiếp mà ta không biết tới, đôi khi tăm tối thật khó tin nổi, không có
một khoảnh khắc an bình. Trong thời gian bạn ở trong bardo, đôi khi bạn nghe
những tiếng động kinh hoàng hay nhìn thấy những điều khủng khiếp. Như một kẻ
tội phạm bị đưa tới nơi hành quyết, bạn có thể bị lôi kéo, xô đẩy bởi các sứ
giả của Yama, Thần Chết. Họ la hét “Giết nó!” và “Đưa nó lại đây!” Đó không
phải là một nơi thoải mái và dễ chịu.
Tiếp
theo những đau khổ khủng khiếp của bardo là những đau khổ của đời sau, dù đó có
thể là khổ đau nào chăng nữa. Đau khổ mà bạn phải chịu đựng là kết quả vô tận
của những hành động tiêu cực mà bạn đã mắc phạm trong quá khứ. Khi sao lãng
Giáo Pháp, bạn đã đắm mình trong sự xấu ác trong vô lượng cuộc đời. Như Đức
Phật đã nói rõ trong Kinh
Giáo Pháp Siêu việt về Hồi ức Rõ ràng, (1) nếu bạn phải chất đống tất cả
tứ chi từ vô số cuộc đời bạn đã sống, ngay cả những cuộc đời mà bạn bị tái sinh
làm một con kiến, đống tứ chi ấy sẽ cao hơn ngọn núi cao nhất trên mặt đất. Nếu
bạn phải thâu thập tất cả những giọt nước mắt bạn đã nhỏ xuống trong những đời
quá khứ khi các mục đích của bạn không thực hiện được, chúng sẽ tạo thành một
đại dương còn lớn hơn tất cả những đại dương được hợp lại trên trái đất.
Có lần
một Khampa (người tỉnh Kham) đến gặp Drupthop Chöyung, một trong những đệ tử
lỗi lạc nhất của Đức Gampopa, (2) cúng dường ngài một khúc vải và cầu xin giáo
lý. Mặc dù người này đã nài nỉ vài lần, Drupthop Chöyung vẫn thoái thác lời
khẩn cầu. Người Khampa van nài một lần nữa và cuối cùng vị Đạo sư cầm tay ông
và nói ba lần: “Ta sẽ chết, ông sẽ chết.” Và sau đó ngài nói thêm: “Đó là tất
cả những gì Thầy ta dạy cho ta; đó là tất cả những gì ta thực hành. Hãy chỉ
thiền định về điều đó. Ta cam đoan là không có điều gì vĩ đại hơn thế.”
Gyalwa
Götsangpa nói:
Hãy
thiền định về cái chết và sự vô thường
Bạn sẽ
cắt đứt những ràng buộc với quê hương,
Những
vướng bận tham luyến với người thân của bạn,
Và sự
khao khát thực phẩm và của cải.
Việc
nghĩ tưởng về cái chết xoay chuyển tâm bạn hướng về Giáo Pháp, nó khiến cho bạn
nỗ lực và cuối cùng giúp bạn nhận ra sự quang minh chói lọi của Pháp thân. Nghĩ
tưởng này nên luôn luôn là một chủ đề chính yếu trong các thiền định của bạn.
Khi
bạn nghĩ về samsara (luân hồi sinh tử), nếu bạn cảm nhận như thể bạn đang ở
trên một con tàu bị đắm, như thể bạn bị rơi vào một cái hố đầy rắn độc, hay như
thể bạn là một tội nhân sắp được giao cho đao phủ, thì đây chắc chắn là những
dấu hiệu cho thấy bạn đã vứt bỏ sự tin tưởng vào tính chất thường hằng của mọi
sự. Đó chính là sự hiểu biết xác thực về lẽ vô thường đang ló dạng trong tâm
bạn. (3) Kết quả là bạn sẽ không còn bị vướng mắc vào sự phân biệt giữa bằng
hữu và kẻ thù. Bạn sẽ có thể cắt đứt mối đan kết dày đặc của những phóng dật vô
nghĩa. Nỗ lực của bạn sẽ mạnh mẽ, và mọi sự bạn làm sẽ hướng về Giáo Pháp.
Những phẩm tính tốt lành của bạn sẽ bừng nở hơn bao giờ hết.
Thân
thể là đầy tớ của tâm thức; nó có thể hành xử một cách tích cực hay tiêu cực.
Bạn có thể sử dụng thân thể này như một khí cụ để đạt được giải thoát, hay như
một vật gì đó khiến bạn ngập chìm hơn nữa trong luân hồi sinh tử. Chớ phí phạm
thời gian của bạn. Hãy tận dụng cơ hội bạn đang có hiện nay để gặp những vị
Thầy tâm linh và thực hành Giáo Pháp. Trong quá khứ, các hành giả đã thành tựu
giác ngộ bằng cách lắng nghe các giáo lý về sự vô thường và cái chết, bằng cách
nhớ tưởng và quán chiếu về chúng, và bằng cách hòa nhập với chúng qua sự thiền
định. Như có câu nói:
Ngay
bây giờ ta phải sợ hãi cái chết,
Và nhờ
đó trở nên vô úy vào lúc chết;
Còn
nếu ta cẩu thả vào lúc này,
Khi
cái chết đến ta sẽ đấm ngực trong nỗi đớn đau.
Đức
Atisha nói:
Hãy bỏ
lại mọi sự và ra đi.
Đừng
làm gì hết,
Đừng
mong muốn gì hết.
Chớ
quan tâm quá mức về những công việc tầm thường của cuộc đời này. Hãy chỉ tập
trung vào Giáo Pháp. Hãy bắt đầu một ngày bằng cách phát khởi ước muốn đạt được
giác ngộ. Vào buổi tối, hãy xem xét tất cả những gì bạn đã làm trong ngày, sám
hối mọi điều sai trái, và hồi hướng mọi điều tốt lành để làm lợi lạc tất cả
chúng sinh. Hãy lập nguyện rằng ngày mai bạn sẽ làm tốt hơn nữa.
Bà la
môn Upagupta đặt sang một bên một viên sỏi đen mỗi khi khởi lên một tư tưởng
tiêu cực, và một viên sỏi trắng mỗi khi ông có một niệm tưởng tốt lành. Lúc bắt
đầu, hầu như ông gom được toàn sỏi đen. Nhưng dần dần, bằng cách duy trì chánh
niệm và sự tỉnh giác, ông nhanh chóng thấy mình chỉ còn thâu thập những viên
sỏi trắng.
Trích
từ Nguyên tác: “The Heart
of Compassion – The Thirty-Seven Verses on the Practice of a Bodhisattva – A
Commentary by Dilgo Khyentse”
Bản
dịch Việt ngữ của Thanh Liên
Chú
thích:
- Kinh Giáo Pháp Siêu việt về Hồi ức Rõ ràng (Saddharmanu-smrtyu-pasthana-sutra
(Tây Tạng: dam pa’i chos dran pa gnyer bzhag pa’i mdo): một quyển Kinh giải thích
cách chúng ta nhận biết những hành động, ngôn ngữ, và việc làm nào là
thích hợp và không thích hợp, và như thế ta nên duy trì sự chú tâm liên
tục về chúng ra sao.
- Đức Gampopa, Sönam Rinchen (sgam po pa bsod nams rin
chen, 1079-1153): sinh tại Nyal, miền đông Tây Tạng, lúc đầu ngài học
để trở thành một y sĩ, vì thế ngài được gọi là Dagpo Lharje (dwags po
lha rje), Y sĩ xứ Dagpo (tên của tỉnh nơi ngài sống nhiều năm). Ngài
thọ giới tu sĩ năm hai mươi sáu tuổi sau khi hai con và vợ ngài mất trong
một trận dịch. Sau khi nghiên cứu và thực hành giáo lý Kadampa, năm ba
mươi hai tuổi ngài gặp Jetsun Milarepa và trở thành đệ tử lỗi lạc của vị
Thầy này. Các đệ tử chính của Gampopa là Karmapa đệ nhất Dusum Khyenpa (dus
gsum mkhyen pa, 1110-1170), Phagmo Drupa (phag mo gru pa rdo rje
rgyal po, 1110-1170), và Dharma Wangchuk (dhar ma dbang phyug).
- Thiền định về lẽ vô thường có ba cội gốc, chín sự suy
xét, và dẫn tới ba kết luận cuối cùng.
Ba cội
gốc để suy xét: (1) chết là điều chắc chắn, (2) không chắc chắn được điều gì sẽ
gây ra cái chết, và (3) ngoài Giáo Pháp, mọi sự hoàn toàn vô ích vào lúc chết.
Chín
suy xét: Đối với cội gốc thứ nhất, (1) trong quá khứ chưa từng có ai thoát khỏi
cái chết, (2) thân thể là sự duyên hợp và buộc phải tan rã, và (3) cuộc đời cạn
kiệt trong từng giây phút. Đối với cội gốc thứ hai, (1) cuộc đời mỏng manh đến
không ngờ, (2) thân thể không có bản chất lâu dài, và (3) vô số hoàn cảnh có
thể gây ra cái chết, trong khi có ít hoàn cảnh kéo dài hay hỗ trợ cho sự sống.
Đối với cội gốc thứ ba, (1) những người thân và bằng hữu sẽ chẳng có ích lợi gì
vào lúc chết, (2) của cải và thực phẩm sẽ vô ích, và (3) thân thể của ta sẽ trở
nên vô dụng.
Ba kết
luận cuối cùng: (1) ta nên thực hành Pháp, bởi chắc chắn nó sẽ giúp ích cho ta
vào lúc chết; (2) ta phải thực hành Pháp ngay
bây giờ bởi ta không biết
khi nào ta chết; và (3) ta nên dâng hiến thời gian chỉ để thực hành Pháp, bởi
ngoài điều đó ra, chẳng có gì là ích lợi.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét